zegel hubertus

Heemkronijk jaar:1964, jaargang:3, nummer:1,  blz.2 -3

HET ZEGEL VAN HERBERTUS (zie omslag)

door: J.Aerts

Voor jrg. III van de Heemkronyk hebben we het zegel van Herbertus; heer van Heeze, gekozen als illustratie op de omslag. Dit zegel hangt aan de oorkonde van 1211, waarin Herbertus tienden schenkt voor de kapel te Sterksel.
Van dezelfde heer beslaat nog een oudere akte uit 1172. In deze oorkonde wordt de verkoop van Sterksel aan Averbode geregeld. Zoals bekend is dat de oudst bekende akte over Heeze.
Op de Zegels van deze oorkonden komt het wapen van Herbertus voor. De vroeggotische vorm van het schild daarop, doet wat plomp aan. De cirkel waar binnen het schild is geplaatst wordt bijna geheel opgeëist door deze schi1dvorm. Alleen aan de drie zijden is (op de foto moeilijk te zien) een beetje ruimte uitgespaard. Over de schildvorm Herbertus wapen bestaan nog enkele andere opvattingen die ik hier wil bespreken. Pama beweert (Heraldiek pag.83) dat de schildvorm aan de bovenkant ietwat ingebogen zou zijn, zodat deze engszins de vorm van een hart zou hebben. Wij kunne hiermee, nadat we het origineel en de foto te hebben gezien, niet eens zijn. Het schild is aan de bovenzijde wel afgeplat, maar niet ingebogen.
Ook met een ronde vorm van het schild kunne we het niet eens zijn (zie Heemkronyk, jrg.a afl.3, pag.3).
De blazoenering van het wapen in zeer eenvoudig: het heeft slechts een dwarsbalk in het schildhoofd. De kleuren zijn niet bekend.
Twee oorkonden die ons het vorig jaar, toen we ze in het archief van Averbode ontdekten, onbekend waren, zijn van een opvolger van Herbertus: Reinardus.
Dit zijn een ongedateerde akte, waarin de verkoop van Sterksel wordt bevestigd, en een uit 1253 (zie Heeze, een heerlijkheid in Brabant, pag.70 en 73). De blazoenering van het wapen aan de ongedateerde akte is hetzelfde als van Herbertus; alleen is het veld nu bezaaid met wat we bij gebrek aan een heraldieke term maar “bolletjes" zullen noemen. Zo zien we hoe de ene heer zich van de ander onderscheidde, door een simpele variatie in zijn wapen aan te brengen.
Het zegel van 1253 toont een te paard gezeten geharnaste ridder, met in de rechterhand een zwaard en in de linker een schild. Dit zegel is nogal beschadigd, zodat heraldische elementen in het schild niet zondaar te herkennen zijn. Misschien kan de archivaris van Averbode ons hierover inlichten?
Er is nog een variatie op Herbertus wapen bekend: n.l. een dwarsbalk vergezeld van twee molenijzers (sie Tijdschr.Brab.Gesch. jrg. III, nr. 13).