Jan Decker, promoter van de boerenorganisaties in Heeze
Heemkronijk jaar:1972, jaargang:11, nummer:4, blz.60 -62
JAN DECKERS, PROMOTOR VAN DE BOERENORGANISATIES IN HEEZE
door: J.Aerts
Hoewel we nog lang niet alle gegevens konden verzamelen over hoofdonderwijzer J.W.H. Deckers, durven we toch gerust te stellen, dat hij de grote voorman, bezieler en werker van het eerste uur van de Heezer boerenorganisaties is geweest.
Mogelijk was hij zelfs initiatiefnemer bij de oprichting van de Boerenbond in Heeze.
Op 17 augustus 1896 was de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond (N.C.B.) opgericht. ln dat jaar ontstonden reeds ruim dertig plaatselijke afdelingen, waaronder Geldrop.
De afdeling Heeze werd opgericht 25 juli 1897. Deckers werd de eerste voorzitter, P.van Asten "Ondervoorzitter", G. van Asten secretaris en G. Scheepers penningmeester.
Al in de eerste vergadering wordt een ontwerpreglement voor een "onderlinge veeverzekering" aan de orde gesteld. Het ligt voor de hand, dat het gezamenlijk en dus voordelig inkopen van voeder- en meststoffen een belangrijk punt in de vergaderingen was en daarin uiteraard steeds terugkeerde. Uit de notulen van de bestuursvergadering van 16 augustus blijkt, dat ook Leende al zijn Boerenbond heeft. Die afdeling liet weten bereid te zijn om samen met Heeze te willen aankopen.
Men gaat daarmee akkoord, "mits alles wat geenen volle wagonlading is station Nuenen worde ontvangen en zij de goederen voor eigen rekening in ontvangst nemen". Verreweg het belangrijkste besluit van deze bijeenkomst is dat, waarbij men een Boerenleenbank voor Heeze-Sterksel wil gaan oprichten. ln de notulen wordt gesproken van een "Raifeissenbank". Een belangrijke stimulans voor de oprichting van een plaatselijke bank, blijkt de door het Provinciaal Bestuur in het vooruitzicht gestelde subsidie van f 150,=.
Er moet dan wel haast gemaakt worden. De subsidie wordt alleen uitgekeerd aan de eerste tien afdelingen. ln dezelfde vergadering kwamen ook nog de oprichting van een fokvereniging (f 1OO,= subsidie) en een "veeverzekeringsmaatschappij" ter tafel.
Twee dagen later, op 17 augustus is het voltallig bestuur weer in vergadering bijeen.
De conceptstatuten voor de Boerenleenbank worden nog wat verbeterd en met algemene stemmen aangenomen. Men laat er bepaald geen gras over groeien; op 24 augustus is het bestuur weer bij elkaar. "De voorzitter zegt van goed ingelichte zijde te hebben vernomen dat in Leende reeds eene bank is opgericht". Maar de kans op de startsubsidie van honderdvijftig gulden is nog niet verkeken.
Trouwens - mogelijk wist Deckers dat toen nog niet - ook in Geldrop was al een bank opgericht. Heeze zou de derde worden, terwijl in december ook Zesgehuchten een Boerenleenbank krijgt. We zien nu, dat onder de eerste tien Boerenleenbanken er vier zijn die tesamen het volledige werkgebied van onze heemkundekring omvatten. We ontdekken het wat laat, maar het is een extra motief voor de vereniging van dit werkgebied, in onze kring.
Opgericht werden: Geldrop 18 augustus 1897
Leende 22 augustus 1897
Heeze-Sterksel 25 augustus l897
Zesgehuchten 20 december i897
Sterksel kreeg op 16 maart 1933 een eigen Boerenleenbank.
De veeverzekering komt op 4 oktober tot stand en men begint met 66 leden die samen 202 koeien inbrengen. Kennelijk heeft men niet te klagen over de opkomst voor de vergaderingen. Op 2 november stelt de voorzitter aan het bestuur voor, om het bijwonen van de vergaderingen niet meer op boete verplichtend te stellen en wel om "de geringe ruimte in het vergaderlokaal". Op de algemene vergadering van 4 nov. wordt dit voorstel aangenomen met uitzondering voor de jaarvergadering en de gevallen waarbij het in de oproep staat vermeld.
De snelle oprichting van de bank betekende niet dat deze al meteen ging functioneren. Op 7 mei 1898 besloot men dat de bank op 17 juni in werking zou treden. Deckers werd de eerste voorzitter van het bestuur en gemeentesecreatris G. van Asten de eerste kassier. Burgemeester P.A. Strijbosch werd president van de Raad van Toezicht en vice-president P. van Asten.
Pater G. van den Elsen hield op 19 mei 1898 te Heeze een spreekbeurt over het nut van leenbanken en wees tevens op het voordeel van de Meierijse bond voor kalverhandel. De voortvarendheid kende in die dagen nauwelijks grenzen. Op 20 september sluit men zich aan bij de "onderlinge brandwaarborgmaatschappij" en een jaar later volgt de toetreding tot de kalverbond. Begin 1900 zien we dat het bestuur een niet-katholiek het lidmaatschap moest weigeren omdat hij niet voldeed aan de eisen van de statuten.
Het is vooral ook pastoor-deken B. Kemps geweest die het ontstaan van de boerenorganisaties steunde. Het hoeft ons dan ook niet te verwonderen, dat de jaarvergadering van 23 januari 1900 door hem wordt geopend en, zo staat in de notulen: "Daarna bekomt de voorzitter het woord...". ln dit jaar houdt men ook een collecte voor de "noodlijdenden wier oogst door hagelslag is vernield". Op februari 1901 krijgen we voor het eerst een opgave van het aantal leden: 193. Het veefonds is sterk gegroeid: 112 leden met 325 koeien ter waarde van f30300,= waarvoor f490,= aan premies was betaald.
De Boerenleenbank telde 67 leden en had 38 spaarboekjes in omloop met een totaal bedrag van f12769,88 en 23 voorschotboekjes met f3990,98.
Deckers wordt als voorzitter herkozen met 38 van de 42 stemmen. De vier overige stemmen waren blanco. ln oktober moet men 17 leden schrappen omdat ze, in strijd met de statuten ook lid zijn van de Mij. van Landbouw. Voor de ploegwedstrijd die men in 1902 organiseerde was een van de voorwaarden: "Er moet geploegd worden met N. Brabantsche ploegen". Pleidooien voor de stierhouderij, veeteelt en paardenverzekering vinden we in de notulen van 1903 vermeld. Maar voor een stierenvereniging blijkt nog niet voldoende animo. De winst van de bank over 1905 bedroeg f 136,=. ln het jaar 1911 komt de wenselijkheid van een eigen pakhuis naar voren. Een commissie gaat het voorbereidende werk doen, andermaal wordt gepleit voor een stierenvereniging. Tot dusver konden we in de notulen niet ontdekken waar men vergaderde, maar op 23 nov. 1911 is het bestuur bijeen in het "Liefdehuis" (klooster van de zusters van J.M.J.).
De oprichting van het pakhuis is het voornaamste onderwerp. De voorkeur gaat uit naar een plaats bij de spoorlijn dicht in de buurt van het station. Twee percelen komen in aanmerking: een van een zoon van voorzitter Deckers ( f800,=) en een van P.van Asten (f1200,=) .
De stemmen staken want van de vijf uitgebrachte stemmen zijn er twee voor elk perceel en een blanco. Van Asten wil desgevraagd nog f50,= van de prijs afdoen. Het verslag zwijgt verder over deze zaak. Voor de oprichting van een pakhuis heeft men f10000,= nodig en die kunnen worden geleend bij de Boerenleenbank, maar dan moeten de leden borg blijven (alle bestuursleden zijn al borg op een na). Het bestuur krijgt van de leden toestemming om lid te worden van de (door henzelf opgerichte) bank, en f10000,= te lenen. Alle 114 aanwezige leden (van de 179) stemmen voor en ook deken Kemps pleit voor een pakhuis en blijft met nog 74 leden mede borg.
ln de bestuursvergadering van 26 januari 1912 "ten herberge van Tijssens" komt men overeen om een wissel te laten leggen mits de kosten niet boven de f 3000,= komen. ln deze vergadering valt ook het besluit om het hiervoor al genoemde perceel grond van P. van Asten voor f1150,= te kopen. De notulen van deze vergadering zijn ondertekend door voorzitter G. Scheepers. Blijkbaar is Deckers afgetreden maar we vinden het nergens vermeld. Was er misschien een controverse over de aankoop van de grond voor het pakhuis? De hiervoor genoemde stemming wijst in die richting en wordt nog
versterkt door het feit dat de aankoop van het perceel eerst plaats vindt onder de nieuwe voorzitter. We vernemen niets over het aftreden van Deckers. Hij heeft zich gedurende vijftien jaar ingezet voor de landbouwersverenigingen in Heeze. Zo heeft hij ook het eerste zuivelfabriekje mee opgericht en het landbouwonderwijs op gang gebracht.
Deckers behoort ook tot de medeoprichters van de Coöp. Centrale Boerenleenbank te Eindhoven en hij maakte tot 1906 deel uit van de Raad van Toezicht van de Centrale Bank.
ln 1907 wilde het gemeentebestuur aan Deckers, bij gelegenheid van zijn zilveren ambtsjubileum, twee portretten aanbieden. Wij weten, dat het hier ging om "bazaar-stukjes". De heer Deckers vraagt of hij "inplaats van 2 portretten een eikenhouten schrijfbureau te mogen ontvangen". Maar dat zou veel te duur worden; beneden zestig of zeventig gulden kon men zoiets niet kopen. De Raad besloot nu om hem een gift van dertig gulden toe te kennen. Deckers schrijft hierna twee brieven aan het gemeentebestuur. ln de eerste nodigt hij als voorzitter van de Boerenbond het gemeentebestuur uit om de opening van de landbouwcursus (22 oktober 1907) bij te wonen. ln de tweede brief schrijft hij als hoofd van de school, dat hij het geschenk van het gemeentebestuur hem bij zijn zilveren ambtsfeest aangeboden, niet kan aanvaarden. Deckers had meermalen aangedrongen op de aanstelling van een vierde onderwijzer.
Burgemeester Strijbosch wist, dat Deckers zijn funktie niet zou neerleggen als die vierde onderwijzer er kwam. Maar de Raad was er op tegen. Op 3 dec. 1910 wordt hem eervol ontslag verleend, ingaande 1 april 1911. Omstreeks deze tijd schijnt Deckers ook zijn voorzitterschap van de Boerenleenbank te hebben willen beëindigen. Maar daar heeft men hem blijkbaar van kunnen weerhouden. ln 1913 verhuisde hij en kwam ook een einde aan zijn voorzitterschap van de Boerenleenbank. Jan Deckers was bij de inwoners van Heeze zeer gezien. Hij was volstrekt onkreukbaar en eerlijk en genoot de hoogachting van allen. Van burgemeester Strijbosch kan dat niet gezegd worden. Strijbosch was burgemeester maar Deckers was "burgervader" of eigenlijk moeten we zeggen "boerenvader", die door de mensen op de handen werd gedragen omdat hij altijd voor hen klaar stond. Wellicht schuilt in dit gegeven iets van een verklaring voor de toch minstens koele verhouding tussen de burgemeester en het hoofd van de school.
Johannes Wilhelmus Deckers was geboren te Ottersum (L) op 24 dec. 1852 - nu precies 120 jaar geleden - en hij overleed te 's-Hertogenbosch op 10 juni 1929. ln 1930 verzoekt men de gemeenteraad om het Strabrechts plantsoen "Jan Deckers Park" te noemen.
Het verzoek werd afgewezen o.m. omdat er geen vaste kiosk stond. Nee de "hoofdstraat" moest naar hem genoemd worden, dan pas zou hij de eer krijgen die hem toekwam. En zo werd een deel van de oude buurtschap Eimerik naar Jan Deckers genoemd.
Deze hulde aan zo'n verdienstelijk Heezenaar was wel zeer op zijn plaats maar kwam niettemin te laat. Een zoon van de heer Deckers was intussen minister geworden. Dr. L.N. Deckers werd de eerste ereburger van Heeze. Op 14 februari 1973 hoopt hij zijn 90-ste verjaardag te vieren en tevens zal hij dan de vijftiende verjaardag van zijn ere-burgerschap beleven. Dit artikel is slechts een eerste verkenning op dit terrein van de dorpshistorie. Maar dat wil toch ook een soort gelukwens zijn voor de Boerenbond van Heeze en alles wat daaruit voortkwam en vooral ook een posthume hulde aan Jan Deckers.