Heeze. een Brabants dorp in beeld

Heemkronijk jaar:1969, jaargang:7, nummer:3,  blz.28 -30

HEEZE EEN BRABANTS DORP IN BEELD

door:  J. Aerts

Heeze, een Brabants dorp in beeld, is de titel die wij hebben gekozen voor de heemkundige tentoonstelling in Heeze. Aanvankelijk lag het in de bedoeling om het zwaartepunt van de expositie te laten vallen op het Heeze in de tijd van de Haagse School. Zonder twijfel een boeiende tijd, maar voor een expositie op dit ogenblik, toch een te beperkt kader. De mogelijkheden nu, zijn veel groter. Schilderijen, prenten, foto's en prentbriefkaarten vormen tesamen het topografisch materiaal waaruit de tentoonstelling zal worden opgebouwd. De oudste afbeeldingen van Heeze zijn uit de 17e eeuw. Het betreft een drietal kopergravures: twee van het kasteel en een van de kapel. Vervolgens zijn er tekeningen, o.a. van Schoenmaker, Verhees en van Moorsel. Op het einde van de vorige eeuw komen we al foto's van Heeze tegen, waaronder de eerste prentbriefkaarten, die in het algemeen op fotografieën berusten. Van dan af is er een onafgebroken stroom van prentbriefkaarten die de ontwikkeling van Heeze duidelijk illustreren. Het merendeel van deze prentbriefkaarten zijn vervaardigd naar fotografieën van J. Bijnen uit Waalre. Een aantal originele opnamen van hem zullen op de expositie te zien zijn. Heeze was een aantrekkelijk dorp. Een bewijs daarvoor is de kunstenaarskolonie van Heeze (1890- 1940) die haar oorsprong vindt in de tijd van de Haagse School. Van een standaardwerk over de Haagse School is vorig jaar deel 1 al verschenen en het tweede deel kan dit voorjaar tegemoet worden gezien. Het is van de hand van dr. Jos de Gruyter die ook medewerker is van Openbaar Kunstbezit, en wordt met steun van het Anjerfonds uitgegeven door Lemniscaat, Rotterdam. Hoe kwam het dat deze schilders juist hier neerstreken? Zonder twijfel heeft het schilderachtige Heeze van toen, met een sterk door folklore bepaalde levensstijl veel aantrekkingskracht uitgeoefend op deze romantici, die hier vonden wat hun hart begeerde. De gastvrijheid en het wat zorgenloos schijnende zuidelijke levensritme zijn daarvan zeker belangrijke componenten geweest. De gastvrijheid vond men in de twee plaatselijke hotels: Van Dijk en Van den Heuvel. Thans vermaard als hotel Barendsma en rôtisserie De Kempen.

Vooral hotel Van Dijk was het schilderspension bij uitnemendheid. Veel werken van deze kunstenaars -waarmee niet zelden het pensiongeld werd betaald- bleven daar hangen en zijn ten dele ook nu nog daar aanwezig.

De direkteur van het hotel heeft toegezegd, dat van de kollektie Barendsma voor de tentoonstelling gebruik mag worden gemaakt. Het Provinciaal Genootschap alsmede verschillende partikuliere bezitters hebben hun werken voor de expositie ter beschikking gesteld. Graag zullen wij vernemen of ook U misschien nog iets aan de tentoonstelling hebt toe te voegen? ln 1962 heeft de stichting Brabantse Dag een expositie gewijd aan de kunstenaarskolonie van Heeze. Het is, zoals U al begrepen hebt niet de bedoeling deze te kopieëren, wel zal een deel van de toen tentoongestelde werken ook nu te zien zijn, maar daarnaast is er veel wat toen niet te zien was. De opzet van de tentoonstelling is trouwens geheel anders. Als heemkundigen hebben wij vooral belangstelling voor de topografie van Heeze, waarbij we het element kunst zeker niet willen uitsluiten maar zelfs dankbaar benutten. Voor een overzichtstentoonstelling van de Heezer kunstenaarskolonie is het nog te vroeg. We willen wel een stap verder doen. ln de eerste plaats wat betreft de bestudering van de schilderskolonie en alles wat daarmee samenhangt. We hebben een enorme behoefte aan informatie over de schilderskolonie en de kunstenaars die er deel van uit maakten. Hieronder geven wij U een voorlopige lijst van de kunstenaars die in Heeze werkten. Vast en zeker ontbreken er nog namen en wellicht staat er een enkele naam teveel op. Wij zullen het zeer op prijs stellen aanvullingen op de lijst te mogen vernemen. Het gaat vooral om een uitgebreidere biografische informatie, die ons meer licht verschaft over de perioden dat zij werkten in Heeze en over de aldaar ontstane werken (reprodukties) en waar deze zich nu bevinden.

Hoe meer inlichtingen wij krijgen, zoveel groter zal de stap verder zijn (naar een overzichtsexpositie van de Heezer Kolonie) en de geschiedenis van "Het Brabantse Laren" zoals Heeze om zijn kunstenaarskolonie wordt genoemd. Wij doen dan ook een beroep op iedereen, die een bijdrage hieraan kan verlenen. Onzerzijds geven wij hieronder de lijst van kunstenaars en straks de tentoonstelling.

Voolopige lijst van kunstenaars die in Heeze werkten ten tijde van de schilderskolonie 1890 - 1940:

J.E.H. Akkeringa, geb. 17.1.1864 te Banka en in 1942 te 's Gravenhage overleden.

Nicolaas Bastert, geb. te Maarseveen 7.1.1854 en overleden te Loenen 18.4.1939.

B.J. Blommers, geb. te 's Gravenhage 30.1.1845 en aldaar overleden 15.12.1914.

Th. E.A. de Beck, geb. 14.1.1851 te 's Gravenhage en overleden 12.11.1904 te Haarlem.

A.H.C. Briët, geb. 25.1.1867 te Madieen (Java), overleden ?

Meindert Butter, geb. te Den Helder 23.3.1877 en aldaar overleden 29.4.1940.

H.Th. de Court Onderwater, geb. 6.8.1877 te Dordt en 8.5.1905 aldaar overleden.

P.J.C. Gabriël, geb. 5.7.1828 te Amsterdam en overleden 23.8.1903 te Scheveningen.

Marics Goth, geb. 2.3.1873 te Szatmer (Hongarije). 

Jacoba A. de Graaf, geb. 28.9.1857 te Rotterdam.

G.H. de Groot, geb. 28.8.1878 te Rotterdam. Werkt in Heeze 1903-1911. C.H. Hammes, geb. 13.10.1872 te Andijk.