De waarde van een conservatieve houding
Heemkronijk jaar:1992, jaargang:31, nummer:1/2, pag:83
DE WAARDE VAN EEN CONSERVERENDE HOUDING
door: Max Paumen
Het beoefenen van heemkunde, zo ben ik geneigd te veronderstellen, is het werk van oudere, enigszins conservatief ingestelde mensen, vooral van het mannelijk geslacht. Bij die veronderstelling heb ik bepaalde heemkundigen voor ogen, die ik in mijn baan als journalist wel eens tegenkom en met wie ik beroepsmatig dus van doen heb.
Het gebruik van bovengenoemde kwalificaties houdt overigens allerminst een negatief waardeoordeel in. Heemkunde móet worden gepraktiseerd. Dat het vak (of is het een hobby?) mijns inziens vaak door ouderen wordt bedreven, heeft te maken met het feit dat men vaak pas op oudere leeftijd de waarde van de dingen gaat inzien alsmede het nut om die dingen te behouden. En het woord behouden (conserveren) zegt het al: dat is in diepste wezen conservatief.
Of heemkundigen zich voldoende profileren is een vraag, die ik moeilijk kan beantwoorden. Ik ben wat dat betreft door mijn lidmaatschap en door het lezen van de periodiek enigszins bevoor-oordeeld. Ik zou geen lid zijn geworden als ik het belang van heemkunde niet zou hebben ingezien. De vraag is maar hoe de heemkundigen zich presenteren. Zijn ze voldoende in staat de vonk van hun enthousiasme te laten overslaan op vooral jongere mensen?
De culturele en maatschappelijke betekenis van heemkunde-beoefening is mijns inziens zo evident, dat ze nauwelijks woorden nodig heeft. Bij het niet bestaan ervan zouden in onze dorpen en steden de afgelopen jaren nog meer waardevolle zaken zijn afgebroken dan nu al het geval is. Heemkundigen hebben zeker eraan bijgedragen het besef te vergroten dat met het culturele erfgoed - het patrimonium zoals onze zuiderburen, de Vlamingen, het zo treffend uitdrukken - zorgvuldig dient te worden omgesprongen.
Dat heemkunde voor allochtonen geen zin heeft, is volgens mij een onjuiste stelling. Vaak zie je dat het juist de mensen van buiten zijn, die zich met hart en ziel inzetten voor het behoud van het oude, omdat ze dat waarschijnlijk als buitenstaanders meer appreciëren dan de autochtonen.
Zouden mensen in onzekere tijden meer geneigd zijn vast te houden aan het oude? Daar kan iets in zitten. Zie het conservatisme in bijvoorbeeld de rooms-katholieke kerk. Bij het wegvallen van zekerheden kan men het van groter belang gaan achten dat de oude houvasten worden gerespecteerd en in stand gehouden. Dat ook heemkunde daarbij een functie kan hebben, vind ik een interessante gedachte. Het lijkt zeker niet uitgesloten.
Als factor van onzekerheid of niet, de Europese integratie dient een stimulans voor de heemkunde te zijn. Bij schaalvergroting dreigt het eigene de dupe te worden (analoog zij verwezen naar het opheffen van kleine kernen ten gevolge van gemeentelijke herindelingen). Dus zal er met des te meer kracht naar moeten worden gestreefd het goede, het vaak beeldbepalende, overeind te houden. Dat heeft te maken met het overeind houden van de eigen identiteit.
Heemkunde kan voldoening geven als vrijetijdsbesteding. Maar van wezenlijker belang is dat steeds meer mensen blijkbaar zijn gaan inzien dat aan het rücksichtslos verwoesten van wat oud en goed is een halt moet worden toegeroepen. Het barbarisme slaat steeds vaker toe, nu stedelijke bestuurders zo nodig prestigeobjecten menen te moeten oprichten in de hoop dat ze daarmee als onver-getelijk de geschiedenis ingaan.
