De laatste Middeleeuwers
Heemkronijk jaar:1992, jaargang:31, nummer:1/2, pag:13
DE LAATSTE MIDDELEEUWERS
door: Jace van de Ven
Heemkundebeoefening roept bij mij een beeld op van aardige mensen die op een te geborneerde, maar duidelijk animerende wijze met een deel van de historie bezig zijn. Bijna steeds zijn ze op zoek naar hun eigen wortels om antwoorden te geven op de vraag naar het hoe en waarom van het eigen handelen. De reden waarom heemkundigen dit doen, is hun behoefte een nestje te bouwen in de wirwar van de tijd.
Heemkundebeoefening kan inderdaad geestelijk houvast geven. Daar is niets op tegen, als dat houvast maar niet te vooropgezet in het verleden gezocht wordt. Het verleden wordt heel gemakkelijk geïdealiseerd. Werkelijk houvast vindt iemand meer in zichzelf dan in een of andere verleden tijd. Dat geldt voor allochtonen en autochtonen; voor de allochtone bewoner die van zijn kinderen autochtone bewoners wil maken, heeft heemkunde zelfs meer zin dan voor een autochtone plaatsgenoot.
Ik vraag mij overigens af of heemkundigen een duidelijke doelstelling voor ogen hebben. Dat is waarschijnlijk alleen het geval bij een enkeling die zichzelf en zijn hobbyistische wetenschap weet te plaatsen en te beargumenteren. Niettemin kan heemkundebeoefening voor mensen die van nature niet nadenken over het waarvandaan en waarnaartoe, een gemakkelijke opstap daarheen zijn; des te meer doordat zij oog heeft voor het kleine dat vaak meer waarheid bevat dan de grote geschiedenis, die toch meer een ver-van-mijn-bed-show uit vervlogen tijden is.
In archieven is nog voldoende te vinden dat verborgen zou blijven als heemkundigen er niet de aandacht op vestigen. Zij hoeven hun aandacht niet te verleggen naar het milieu; daarmee zijn anderen bezig.
Met het door hen gestimuleerde bewustzijn voor de culturele eigenheid kan men zich wapenen tegenover een Europese culturele 'nivellering'. Het op een gezonde wijze opkomen voor de eigenheid blijft altijd mogelijk en aanbevelenswaardig! Al eet heel Europa straks balkenbrij van Unox, dan nog kunt u dat gerecht zelf vervaardigen.
Aan de belangstelling voor de culturele eigenheid hebben de laatste decennia meer mensen dan voorheen uiting gegeven door de toege-nomen vrije tijd, maar ook onder invloed van de hoge snelheid waarmee de tijden veranderen. Heemkundigen koesteren hun gevoel de laatste middeleeuwers te zijn. Ze kunnen vervuld raken van weemoed om wat verloren ging. Maar ging het echt verloren?
