De echte ambachtelijke timmerman en meubelmaker

Heemkronijk jaar:1990, jaargang:29, nummer:1/2, pag:31 -39

DE ECHTE AMBACHTELIJKE TIMMERMAN EN MEUBELMAKER

door: Guusje Veldhuizen

"Een vak leren via de vakschool was nog in de jaren twintig van deze eeuw voor 'n kind van arme ouders bijna niet mogelijk. Niet doordat die opleiding zo duur was, maar doordat de verdiensten van de twaalf- jarige schoolverlater wegvielen. Het merendeel van deze jongens en meisjes werden onmiddellijk ingezet in het arbeidsproces om het verbijsterend lage inkomen van de overwegend grote gezinnen wat op te vijzelen. Dikwijls trokken de ouders een klein wisseltje op de nabije toekomst, door enig geld te lenen voor 'n wat grotere uitgave, indien ze al voor het afscheid van de lagere school voor zoon of dochter een betrekking of baantje hadden gevonden."

Zo begint de Heezenaar Giel Engelen zijn verhaal (1). De 85-jarige Giel vertelt over zijn leven en zijn prachtig beroep dat hij een lang leven heeft mogen uitoefenen. Een beroep waar hij alles van afweet en waar ook zijn vader, groot- en overgrootvader hun leven mee vulden.

DE EERSTE BAANTJES

"Een goed alternatief voor de ambachtschool was de praktijk bij een baas. Al was je dan pas 12 of 13 jaar, het was niets om meelij mee te hebben. Kinderen waren gewend om mee te werken, in huis of daar-buiten. Boerenkinderen gingen veelal in de oogsttijd niet naar school, omdat alle handjes nodig waren op het land. Dit werd oogluikend toegestaan; het dagelijks leven was gericht op overleven. De zorg voor voedsel en het dak boven je hoofd stonden centraal.

Mijn eerste geld als twaalfjarige jongen verdiende ik bij brouwerij Godschalx in Leende in 1917, tijdens de Eerste Wereldoorlog. Wegens gebrek aan grondstoffen viel er niet veel te brouwen, maar met enige vindingrijkheid maakten we surrogaatbier. Van zoete siroop, water en koolzuur werd 'n drankje gemixed dat verkocht werd onder de verruk-kelijke naam "champagnepils”. (Alleen al hiermee zou je nu een reclameprijs  winnen).  Een andere bron van inkomsten voor dat bedrijf bood de droogzolder. Hier werden voor het leger groenten en uien gedroogd, bloembollen en . . . . kersenbladeren. Deze bladeren werden met hele wagons uit de Betuwe aangevoerd en gelost op de losplaats van het voormalige station in Heeze. De gedroogde kersenbladeren waren bestemd voor de sigarenfabrieken, o.a. in Valkenswaard als surrogaattabak.”

 DE PHlRALITE

Mijn volgende baantje was bij de Phiralite in Heeze in de Schoolstraat. Dit was een molensteenfabríek, met stoommachine, oven, schoorsteen en de hele rataplan. Uit België werden grote keien aangevoerd die met hamers werden stukgeslagen en in een 'breker' werden fijngemalen. Als dertienjarig knulletje moest ik die stukken steen in dat machien gooien, wat een geweldig lawaai en stof veroorzaakte en waar ik een gruwelijke hekel aan had. Na enkele maanden had ik er genoeg van. Ik propte dat machien goed vol, zette het aan, zodat het enige tijd goed veel lawaai maakte en nam toen de benen. Dwars over de velden (nu wijk de Weibossen) rende ik naar huis om nooit meer terug te gaan. Die dekselse kwajongen!

DE AMBACHTSCHOOL

Op een goede dag zal mijn vader gedacht hebben: Zo wordt het niets met onze Giel, al die losse baantjes is zonde van de tijd, hij moet maar 'n goed vak leren. Daarom werd ik ingeschreven op de ambachtschool in de Catharinastraat in Eindhoven, in de klas voor bankwerker, maar aangezien de belangstelling daarvoor te groot was, moest ik een ander vak kiezen en dat werd zonder diep nadenken: timmerman! Het bloed kruipt toch waar het zijn moet, dat is meestal zo!

En zo reed ik drie jaar lang met de paardetram  - de lijn liep vlak achter ons huisje aan de Geldropseweg  richting "De Rul" - en stoomtram naar Eindhoven in gezelschap van enkele jongens van 'gegoede' families  -aannemers en middenstanders-  die ook die school bezochten. Het was een goede school met 'n uitstekende opleiding theorie en praktijk, maar ook met voortgezet lager onderwijs. Mijn ouders en ik waren trots en blij toen ik als zestienjarige knaap het diploma met goede cijfers in ontvangst mocht nemen, plus mijn sloof en kiel en het kistje met gereed-schap waar ik al die jaren mee had gewerkt.

HET  GECOMBINEERDE  BEDRIJF

Mijn eerste baas was Frans van Laanen, die in een rare combinatie zaken deed. Hij had een slagerijtje, 'n meubelwinkel en 'n aannemersbedrijf.

Ik herinner me alleen nog dat zijn vrouw een of twee keer per week met 'n korf vlees aan haar arm de klanten afliep.

Ik werkte daar vooral in zijn meubelmakerswerkplaats. Het was alles handwerk; meubel-  en spaanplaat waren nog niet uitgevonden, ook triplex en multiplex kwam pas veel later. Alle denkbare huis-, tuin- en keukenmeubels werden daar vervaardigd, waardoor ik in zeer korte tijd veel bijleerde, en ook nog 'n dubbeltje per uur loon ontving. Ik ging ook met hem op karwei en mijn eerste bouwwerk was bij buurman Café "de Valk" eigenaar Peer Maas.

Peer wilde een waranda voor zijn etablissement hebben. Ik moest de grote gaten in de muur hakken waarin de dakribben bevestigd werden. Het bijzondere aan deze waranda was  -en is nog-  dat de palen waar het dak op rust, de vroegere olielantaarns zijn, die vóór het tijdperk van de gloeilamp, voor de openbare verlichting zorgden in Heeze (2).

Nu, zo'n zeventig jaar later, is het overdekte terrasje nog precies eender, inclusief de antieke palen.

DE  FIRMA  HUIJBREGTS

Bij mijn volgende werkgever, Harrie Huijbregts,kwam ik voor twintig cent per uur op de loonlijst, waardoor ik bij een werkweek van 56½ uur alsnog  f 11,30 mee naar huis nam. Voor een zeventienjarige niet slecht, maar ja, ik had dan ook de driejarige ambachtsschool op zak én twee jaar praktijkervaring. Maar tóch begon ik daar als hulp en krullenjongen en leerde alles maken als het maar van hout was: deuren, kozijnen, trappen e.d. Ook werd ik op pad gestuurd als loopjongen. Zo moest ik op zekere dag voor de baas met de handkar naar Eindhoven, twee uur heen en uiteraard twee uur terug lopen, om bij zijn broer Jos een 'reep' (heel dik touw) voor een takelapparaat op te halen.

WERKERVARING

Nadien werkte ik twee jaar voor Willem Bax in Geldrop. Zijn werkplaats stond op de plaats waar nu 'Het Vossenhol' staat op de Heuvel.

Peer van de Velden op Zesgehuchten was de volgende twee jaren een goede baas; helaas brachten financiële problemen een eind aan die baan, waarna ik terecht kwam bij Van Bokkel in Aalst-Waalre, die een timmerfabriekje begon in Gestel, doch door ziekte daarmee moest stoppen. Bij Frans Verest in Heeze timmerde ik verder aan mijn loopbaan, totdat die goede Frans op aandringen van zijn vrouw zijn werkplaats verruilde voor de sacristie. Hij werd koster!

Intussen was ik 23 jaar en stond op trouwen. Vanzelfsprekend maakte ik onze eigen meubels in de werkplaats bij ons vader en haalde hiervoor het hout bij . . . Huijbregts. De grote baas Harrie ontdekte toen dat ik net even zonder werk zat en vroeg me om hem veertien dagen uit de nood te helpen. Het werden dertig jaar!

Door mijn grote werkervaring en vakkennis werd ik al snel meester-knecht voor halve dagen. Tot mijn grote geluk en dat van de meester voor hele dagen, Frans Bax, trouwde deze met de weduwe Guitjens. Frans werd bakker, eigen baas, en ik schoof een treetje hoger op de maatschappelijke ladder en werd meesterknecht voor hele dagen, hoe-wel mijn loon hetzelfde bleef. Ik kreeg de volledige leiding over de werkplaats met zo'n 5 mensen en het machinepark.