SINT-JAN HEEZE De geschiedenis van een jonge parochie

Heemkronijk jaar:1983, jaargang:22, nummer:2, blz.52- 60

SINT-JAN HEEZE,   DE  GESCHIEDENIS  VAN  EEN  JONGE  PAROCHIE

door: Mr. G.A. Engels

INLEIDING

In de jaren dertig telde Heeze ruim 4000 inwoners, een aantal dat voornamelijk door een constant geboortenoverschot vrij rustig groeide. Heeze had een bevolking die in sociaal opzicht als gevarieerd kon worden aangemerkt. Meer dan de helft vond haar inkomen in de industrie, zowel ter plaatse als in Geldrop, Helmond en Eindhoven. Het agrarische deel van de bevolking was verhoudingsgewijze van afnemende betekenis en bewoog zich rond de 15%. De middenstand was goed voor zo'n 10%. Betrekkelijk hoog scoorde de groep vrije beroepen met 20%.

Ongeveer 95% van de bevolking was katholiek en doorgaans ook praktizerend. Deze geloofsgemeenschap, afgerond 4000 leden tellende, ressorteerde onder de éne R.K. Parochie Sint-Martinus, die in het bezit was van een uit 1933 daterende, dus vrij nieuwe, gunstig gelegen en ruime kerk. De parochie werd sedert 1925 geleid door pastoor-deken C.W.J. de Bruijn, die op 2 oktober 1946 overleed.

Op 18 oktober 1946 werd hij opgevolgd door pastoor-deken W.J.A.van Haaren. Bij diens vertrek als pastoor-deken naar Helmond op 29 december 1950 volgde pastoor-deken C.F.Berkelmans hem op, welke, wegens gevorderde leeftijd, op 15 februari 1967 ontslag nam om vervolgens nog gedurende een korte tijd als rector van het Epilepsiecentrum Kempenhaeghe te fungeren. Hij werd per 15 juli 1967 opgevolgd door Drs. J.J.Somers, de huidige pastoor van de Sint-Martinusparochie en tot 1 maart 1980 tevens deken van het Dekenaat Heeze.

De onderscheiden pastoors werden bijgestaan door (doorgaans) twee kapelaans.

De parochie Sint-Martinus, die, gelijk het dorp Heeze, een Parel van Brabant genoemd kon worden, floreerde.

ER ZIJN GRENZEN

Zoals uit het hiernavolgende overzicht van de bevolkingsomvang van Heeze kan worden afgeleid, kende Heeze in de jaren 1949 tot 1963 een gemiddelde groei van 100 inwoners per jaar. Vooral vanaf 1959 versnelde die groei, waaraan naast het toenemende geboorten-overschot de trek naar Heeze, dat zich sedert ± 1950 leende voor zogenaamde vrije vestiging, debet was.

BELOOP EN SOCIALE SAMENSTELLING VAN DE BEVOLKING

    31/12                  Bevolking           Geboorten-          Vestiging   

                                                            overschot             en vertrek

1949                       4348                       101                        6

1950                       4455                       107                      32

1951                       4594                         87                     -25

1952                       4656                         93                     -46

1953                       4793                         86                       29

1954                       4818                         87                      -53

1956                       4921                         89                       -60

1957                       4950                         94                          6

1958                       5050                       78                           -9

1959                       5119                       104                        49

1960                       5272                       132                      160

1961                       5564                       125                        57

          1962                       5746                       147                       -47        

1963                       5846                                                      

In de weibossen (spreek uit: Wiebossen), een in 1963 bijna voltooide nieuwe wijk, telde men inmiddels al ruim 300 woningen, deels aan te merken als particuliere woningbouw en deels in hoofdzaak toebehorend aan de in 1962 opgerichte Stichting Meulenstat.

Intussen was er ook een begin gemaakt met de snelle ontwikkeling van een tweede nieuwe kern, de ENGELSE TUIN, een voormalig onbewoond akkerbouwgebied, doorkruist door een zandweg, de Lorreweg genaamd, met nagenoeg parallel daaraan de paardetramlijn, die, verderop via de Rul en de Zegge, naar Geldrop leidde.
Omstreeks 1921 is deze tramverbinding opgeheven. De Lorreweg was dé verbindingsweg van de Rul naar het dorp.

Ongeveer ter hoogte van de huidige Europalaan(zie afb.1.) werd in het begin van deze eeuw door een (of twee) niet-in- gezetene(n) (de meningen zijn verdeeld: het betrof of een Belg of een tweetal Engelse dames) een ± één hectare groot bouwterrein (sectie A 2902 en 2903) aangekocht. Dit aan weerszijden van de Lorreweg gelegen bouwterrein werd, met het oog op de voorgenomen nieuwbouw, al spoedig met een beukehaag omheind en met sparre-, kastanje- en appelbomen beplant, terwijl er tevens een waterput werd geslagen.

De bouwplannen vielen echter in duigen en de aanplanting verwilderde in de loop van de jaren en werd een waar eldorado voor de spelende Heezer jeugd. In het begin van de mobilisatie (1939) liet een Nederlandse militaire eenheid het oog erop vallen en vorderde "de tuin" voor opslag van foerage en plaatste in de nabijheid een paar barakken ten dienste van de soldaten.

De getroffen voorzieningen werden in 1940 door Duitse en in 1944 door geallieerde militaire eenheden benut.

Heeze kende van oudsher al een Engelse tuin en wel een naar Engels model ontworpen en beplant deel van het kasteelpark, verscholen aan de noordzijde van de Boschlaan, ter hoogte van de samenvloeiing van de Groote Aa en de Sterkselse Aa. De naam van deze tuin (toentertijd door achterstallig onderhoud erg verwilderd), werd schertsenderwijs toebedeeld aan het eveneens verwilderde bouwterrein aan de Lorreweg. Deze spontane naamgeving werd later gelegaliseerd en toe- bedeeld aan de nieuwe wijk in het geheel die sindsdien de naam Engelse Tuin voert.

In studie bij plaatselijke en andere autoriteiten was een derde en vooralsnog laatste groots plan, de Nieuwe Hoeven, dat echter eerst jaren later verwezenlijkt zou worden.

Burgerlijke en kerkelijke overheden zagen Heeze binnen twintig jaar uitgroeien tot een gemeente met ten naaste bij 10.000 inwoners, naar verwachting voor 80% katholiek. Het adagium "regeren is vooruitzien" gold niet alleen voor de burgerlijke overheid; ook de kerkelijke instanties dienden de hen regarderende gevolgen van een snel groeiend Heeze tijdig onder ogen te zien.

Het Kerkbestuur van de Sint-Martinusparochie zag in dat er voorzieningen getroffen dienden te worden om katholiek Heeze ook in de toekomst de vereiste service te kunnen (doen) verlenen.

Het probleem "Heeze" werd voorgelegd aan Mgr. W.M. Bekkers, bisschop van 's-Hertogenbosch, die de Centrale Adviescommissie Parochieplanning opdracht gaf advies uit te brengen.

Aan het in april 1964 door Mgr. H. van Helvoort, voorzitter van de commissie, uitgebrachte rapport ontlenen wij:

"Heeze telde in 1963 ongeveer 1100 katholieke gezinnen (en alleenstaanden), het aantal parochianen bedroeg 5202, waaronder 908 kinderen beneden de zeven jaar. Het kerkbezoek werd geschat op 90%”.