Spoorlijnen in Geldrop (2)

Heemkronijk jaar:2011, jaargang:50, nummer:2, pag:23 -31

SPOORLIJNEN IN GELDROP (2)

door: Georges Krekel 

Overdracht van wegen

Al in april 1911 wordt voorgesteld om de toegangswegen tot het station in Geldrop aan de gemeenten Geldrop en Zesgehuchten in onderhoud over te dragen. Het voorstel luidt:  De overdracht aan Geldrop: - Het zuidelijk deel van de oostelijke parallelweg; - Het zuidelijk deel van de westelijke parallelweg; - Het voorplein van het station; - De nieuwe toegangsweg naar de kom der gemeente (Stationsstraat) - De bestrating in het viaduct bij piket 65 (de kleine tunnel). De overdracht aan Zesgehuchten: - Het noordelijk deel van de oostelijke parallelweg; - Het noordelijk deel van de westelijke parallelweg; - De beide toegangswegen tot de rijksweg en de opritten van de wegen die met de parallelweg in aansluiting zijn gebracht. In deze onderhoudsoverdracht zullen de waterafvoerwerken zijn begrepen. Het blijft echter bij voorstellen. In 1914 worden weer pogingen in het werk gesteld om tot overdracht van de Stationsstraat van de S.S. naar de gemeente Geldrop te komen. Het voorstel is om het voorplein voor het stationsgebouw over te dragen, de S.S. betaalt voor het beheer een totaalbedrag van ƒ 2,- p/m.2. Voor herstelkosten kan ƒ 350,- worden bijgeteld als de S.S. deze niet zelf verzorgt. 
Op 22 september 1915 wordt een overeenkomst gesloten tussen de Maatschappij voor Exploitatie van Staatsspoorwegen (voor het Rijk) en de gemeente Geldrop betreffende het onderhoud van het voorplein, naast het onderhoud van waterafvoerleidingen welke
deel uitmaken van het voorplein van het station Geldrop. 1. De gemeente Geldrop belast zich met het onderhoud van het aan het Rijk toebehorende voorplein voor het station, met de daarin gelegen waterafvoerleidingen. 2. Het Rijk behoudt zich het recht voor werkzaamheden te verrichten in of op het plein, e.e.a. in goed overleg met de gemeente. 3. Op het plein mogen geen bomen en planten worden gezet, geen werken worden geplaatst, dan met goedkeuring van het Rijk en met inachtneming van de door het Rijk te stellen voorwaarden. 4. Het Rijk betaalt aan de gemeente Geldrop ƒ 1970,- als schadeloosstelling voor het beheer en onderhoud. 5. De gemeente Geldrop zal al hetgeen wordt overgedragen in een goede staat van onderhoud brengen.  Voor deze werkzaamheden wordt een vergoeding gegeven van ƒ 200,- 6. Het rijk heeft te allen tijde het recht de overgedragen werken weer tot zich te nemen wanneer de dienst op de spoorwegen dit vraagt, of wanneer de gemeente de op zich genomen verplichtingen naar oordeel van de minister van Waterstaat niet naleeft. In het laatste geval moet de gemeente het onder nr. 4 genoemde bedrag geheel of gedeeltelijk terugbetalen. 7. De kosten waartoe deze overeenkomst aanleiding geeft zullen worden gedragen door de gemeente Geldrop. Het in punt 3 genoemde maakt het noodzakelijk dat voor het plaatsen van een lantaarnpaal vergunning moet worden gevraagd bij de minister. In maart 1914 moet al vergunning worden gevraagd voor het plaatsen van drie lantaarnpalen in de Stationsstraat, en in hetzelfde jaar wordt vergunning verkregen om een lantaarnpaal te plaatsen bij de kruising Kerkstraat – Stationsstraat. Bij het aangaan van de
   
24
overeenkomst in 1915 wordt vergunning gegeven om een lantaarn te plaatsen en om beplanting te hebben op het genoemde plein. Betreffende het overdragen van het beheer van de andere wegen en straten wordt nog geen overeenstemming bereikt. Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant laten de S.S. weten er bezwaar tegen te hebben om de toegangswegen naar het station van Geldrop door de gemeente over te laten nemen, wanneer die niet in een behoorlijke staat van onderhoud zijn gebracht. Nu wil de S.S. weten welke vergoeding de gemeente krijgt van het Rijk, wanneer de wegen in een behoorlijke staat van onderhoud worden gebracht. G.S. stellen voor om het onderhoud van alle toegangswegen naar het station over te dragen aan de gemeente Geldrop, omdat het profijt voor Geldrop groter is dan dat voor de gemeente Zesgehuchten. De gemeente gaat hier in november 1917 mee akkoord indien alle voordelen ook voor de gemeente zullen zijn. Dat er ook voordelen waren blijkt uit een brief van 27 september 1917. De S.S. vordert het geld dat de gemeente heeft ontvangen voor het verhuren van een deel van de toegangsweg tot het voorplein van het station, omdat de weg op dat moment nog in onderhoud was bij de S.S. Het gaat om ƒ 105,-. De S.S. stuurt op 9 maart 1918 een aanmaning, blijkbaar is er nog niet betaald.  Op 22 maart 1918 komt de beslissing af waarin de toegangswegen van het station Geldrop, welke gelegen zijn op het grondgebied van de gemeenten Geldrop en Zesgehuchten, zullen worden overgedragen aan de gemeente Geldrop. Dit alles naar de situatie zoals is vastgesteld bij besluit van G.S. van Noord-Brabant d.d. 15 november 1916. Het eigendomsrecht wordt niet overgedragen.  

Het stationsgebouw

Het station is een nieuw ontwerp en sluit niet aan bij de reeks zoals de S.S. die sinds 1863 
heeft gebouwd. Vanaf die datum worden een vijftal ontwerpen gehanteerd in waterstaatsstijl. Deze stijl is genoemd naar de ingenieurs van Waterstaat die de standaardontwerpen maakten. Enige voorbeelden van die stijl zijn het eerste station van Eindhoven van het type 3e  klasse, het station van Helmond van het type 4e  klasse en het station van Nuenen van het type 5e klasse. De architect Ir. G.W. van Heukelom (1870 – 1952 ), die in dienst is van de spoorwegen, maakt het ontwerp van het station Geldrop. Van Heukelom is voor eenvoud. De ontwerpen van de stations langs de spoorlijn Eindhoven – Weert zijn architectonisch gezien functioneel (doelmatig) van opzet en eenvoudig van uitvoering. Het station Geldrop heeft eigentijdse kenmerken, zoals de kozijnindeling, de klokgevel die de ingang accentueert en de hoog opgaande daken met dakkapellen. Ook het baksteengebruik is kenmerkend voor die tijd. Er moet worden bezuinigd op het ontwerp van het station. Dat omvat het hoofdgebouw, de perrongebouwen, de perronoverkapping, het perron, de goederenloods, dienstwoningen, bergplaats en bijkomende werken. De wachtkamers zijn in een perrongebouw ondergebracht. Tussen het stationsgebouw en het perron is een grote ruimte gehouden. Dit is om, indien dat noodzakelijk is, later alsnog een inhaalspoor1 aan te kunnen leggen. De aanbesteding van het station Geldrop vindt 13 februari 1912 plaats. Op 7 maart 1912 wordt het werk opgedragen aan A.C. Buyzen uit Bergen op Zoom voor het bedrag van ƒ 136.000,-. Het station Heeze en de dienstwoningen tussen Geldrop en Heeze worden opgedragen aan M.J. Bedeaux uit  
                                                          
1 Inhaalspoor is een spoor waarover een doorgaande trein, een bij het perron stilstaande trein kan passeren.
   
25  

Tilburg voor ƒ 125.486,-. De bouw van het Geldropse station wordt in 1913 voltooid. Er komen telegraafverbindingen tot  stand tussen de stations van Eindhoven, Geldrop, Heeze-Leende en Maarheeze. Op de stations van het baanvak Eindhoven – Weert worden slagwerken en uurwerken en inductoren2 geplaatst. Het station Weert komt pas in 1914 gereed, dus na de ingebruikneming van de spoorlijn. In 1914 worden beveiligingen aangebracht langs de spoorlijn. Welke beveiligingen is niet bekend. In 1915 worden bliksemafleiders aangebracht op de diverse gebouwen en in 1916 moeten herstellingswerkzaamheden worden verricht aan de schoorstenen van de dienstwoningen.   

                                                          
2Inductoren zijn  stroomopwekkers. 

De IJzeren

Man Er wordt een hoog spoor aangelegd waarvoor een dijk moet worden gemaakt. Het zand voor die dijk wordt uit de grond gehaald. Voor het uitgraven van het zand wordt gebruik gemaakt van een door stoom aangedreven graafmachine. Deze machine vervangt de mankracht die vroeger voor dit werk benodigd was. In de volksmond wordt die machine daarom ’de ijzeren man’ genoemd. Door het graven ontstaat een diepe put. Deze put loopt vol water. De waterplas die dan ontstaat wordt genoemd naar de machine die haar deed ontstaan. Deze waterput wordt later nog gebruikt als stortplaats, waarvoor een spoorlijn is gebruikt tussen 1915 en 1917. (verderop hierover meer. In de jaren zestig van de twintigste eeuw wordt de waterplas nog vergroot door de zandwinning t.b.v. de aanleg van de E3, waaronder het talud van het nabij gelegen viaduct over de spoorlijn en over de weg Geldrop – Heeze. Dat het om een enorm grote en diepe put gaat, mag wel blijken uit het feit dat het puin van het gehele  St.-Annaziekenhuis (dat in 1972 is gesloopt) en het puin van het uitgebrande hotel  T Silveren Seepaerd in Eindhoven daar zijn gestort, en het nu nog een enorme waterplas is. 

De ingebruikneming van de spoorlijn

De opening wil men niet in stilte voorbij laten gaan. De gemeente Eindhoven nodigt de burgemeester van Geldrop uit tot het bijwonen van een vergadering ter bespreking van de feestelijke opening. Er zal een feesttrein vertrekken vanuit Eindhoven naar Weert. Deze trein zal de stations Geldrop, Heeze-Leende en Sterksel (Maarheeze) aandoen op zijn weg naar Weert. Aan de rit zullen deelnemen: de burgemeesters, de wethouders, en de secretarissen van de aanliggende gemeenten van de spoorlijn, de leden van G.S. in Brabant en Limburg uit de omgeving, directeuren van de Staatsspoorwegen en B & W en de raadsleden van de gemeente Eindhoven. De raadsleden van de andere gemeenten mogen ook mee,
   
26
maar ze mogen niet deelnemen aan de lunch die in Weert wordt gebruikt, en evenmin aanzitten aan het diner dat na afloop in Eindhoven wordt gegeven. Wel krijgen ze in iedere plaats waar de trein stopt feestwijn (Glaasje op laat je rijden). Het station van Geldrop is versierd. Hiertoe hebben dokter L. van Erp, de fabrikant P. van Besouw, notaris A. Mertens en de heren P. van den Heuvel en V. van den Heuvel bloemen beschikbaar gesteld. Na de feestrit gaan de genodigden terug naar Eindhoven, om deel te nemen aan het diner in Eindhoven. Er zijn 61 personen uitgenodigd. Dat diner kost ƒ 8,- per persoon exclusief drank, een strijkorkest van 12 leden zorgt voor achtergrondmuziek. De Geldropse gemeenteraadsleden die niet aan dit diner mogen deelnemen, hoeven niet te treuren. Zij hebben het feit dat de spoorlijn is geopend feestelijk gevierd met een diner in hotel Knaapen.

Dat menu luidt:

Oesters 

Juliennesoep

Pasteitjes 

Tarbot – Aardappelen 

Ossenhaas – Diverse groenten 

Kalfsvlees – Peren 

Fazant – Appelmoes 

Chocoladepudding 

Fruit – Dessert. 

De spoorlijn wordt op 1 november 1913 in dienst gesteld. De gemeenteraad stuurt dankbrieven naar de schenkers van de bloemen, naar Mevr. de wed. Ch. Schellens en naar mr. H. Baron van Tuyll van Serooskerken. Mevrouw Schellens wordt bedankt voor het beschikbaar stellen van bloemen en voor het beschikbaar stellen van haar tuinman ten behoeve van de versiering van het station. De baron ontvangt een dankbrief vanwege het beschikbaar stellen van bloemen en planten, en van personeel voor de bediening. De baron betaalt ook het vuurwerk “dat aan deze voor de gemeente zo gewichtige gebeurtenis een blijvende herinnering heeft
achtergelaten”. Het personeel van de baron krijgt ieder afzonderlijk ook een bedankbrief van de raad. 

Het vervoer

In de laatste twee maanden van 1913 vertrekken 1612 personen en komen er 1224 personen aan. Aan de cijfers te zien lijkt Geldrop te ontvolken. Mogelijk dat deze mensen met de tram terugreizen of te voet gaan. Er komen vier dieren aan, er vertrekken er geen wat gezien de menu’s van die tijd wel begrijpelijk is. Aan goederen wordt 181 ton verzonden en komt er 855 ton aan, waarvan 510 ton steenkool is. Er komen meer goederen aan dan er weggaan, zelfs wanneer je de vracht met de lading steenkool vermindert. Over het algemeen zullen de grondstoffen voor de fabrieken met grote hoeveelheden tegelijk aankomen. Na verwerking in de fabrieken zullen de producten in kleinere hoeveelheden naar de groothandel en de winkels zijn verzonden. Hiervoor wordt dan gebruik gemaakt van de tram en van vrachtrijders met paard en wagen. De enorme hoeveelheden steenkool verlaten het dorp door de schoorsteen. De steenkoolasssen zullen wel zijn gebruikt voor het verharden en ophogen van terreinen. Na een grote toename in de beginjaren loopt het reizigersvervoer later zover terug, dat men besluit om het station met ingang van 15 mei 1938 te sluiten voor dit vervoer. Dit is mede  het gevolg van de opkomst van de autobus, die de mensen dichter bij huis kan brengen dan met het spoor mogelijk is. Het goederenvervoer kan nog wel via het station Geldrop. Op 24 november 1940 wordt het station weer geopend voor het vervoer van reizigers. Door de oorlog is het busvervoer teruggelopen want er is gebrek aan benzine en diesel.  Hierdoor      
 
   
27

stijgt het aantal treinreizigers. De eerste maanden na de bevrijding van het zuiden is er geen treinverkeer mogelijk. Vanaf mei 1945 komt het schaarse vervoer weer op gang tot Weert, en vanaf 3 december 1945 tot Roermond. In de periode van 4 mei 1947 tot 2 oktober 1949 is er een tijdelijke busdienst. In dit treinloze tijdperk wordt het traject Eindhoven – Weert geëlectrificeerd. De treindienst wordt op 15 mei 1949 heropend, de busdienst wordt voorlopig gehandhaafd tot 2 oktober 1949. In 1954 wordt het station opgeknapt en opnieuw geschilderd omdat keizer Haile Selassie uit Ethiopië tijdens zijn staatsbezoek aan Nederland de DAF-fabrieken zal bezoeken. Hij zou dan per trein in Geldrop aankomen zijn om van daaraf per auto zijn  tocht te vervolgen. Helaas, hij is met de auto gekomen en wederom met de auto gegaan, maar Geldrop heeft er tenminste een opgeknapt station aan overgehouden.  Op woensdag 22 februari 1961 gebeurt er bij het station van Geldrop een spoorwegongeluk. Een personentrein rijdt op een diesellocomotief. De personentrein komt  schuin op de diesellocomotief te staan en steekt boven de bovenleiding uit. Bij dit ongeluk komt een man om het leven en zijn er zes gewonden. Het ongeluk wordt geweten aan een verkeerde wisselstand. In 1966 komt   

er bij het station een voetgangers- en fietsertunnel gereed. De kosten bedragen  ƒ 373.500,-. In juni 1974 wordt het stationsgebouw gesloopt en in 1976 moet ook een deel van de stationsoverkapping het veld ruimen.