Straatnamen in Geldrop (8)

Heemkronijk jaar:2009, jaargang:48, nummer:4, pag:76 -78

STRAATNAMEN IN GELDROP (8)  

door: Nick van Broekhoven 

Ter afronding 

Wat voorafging Vaak wordt je de vraag gesteld: wat is je adres, huisnummer en postcode? Verwonderlijk is dat niet, want het antwoord op deze vraag brengt de mensen thuis, maakt dat de post op het juiste adres bezorgd kan worden en hangt dus nauw samen met de bereikbaarheid van mensen en instellingen. Straatnaam en adres kunnen mensen vindbaar maken. En dat is een van de belangrijke uitgangspunten en doelstellingen van straatnaamgeving. Over straatnamen in Geldrop c.a. gaat deze reeks, waarin nu de achtste, tevens afrondende aflevering.  

Bij straatnaamgeving kunnen zich allerlei vragen voordoen. Vragen die beantwoord moeten worden voordat de namen definitief vastgesteld kunnen worden. En dan heb ik het niet over de wel erg simpele foutieve spelling op een straatnaambordje, waarop de verkeerde naam van Jan Evertsenstraat vermeld stond.  Zo is er jaren discussie geweest over de schrijfwijze van Gijzenrooi. Omdat er zoveel verschillende versies van bestonden, zoals

 77

Gijzenrooij en Ghijsenrooij. De kwestie werd dringend toen in de jaren zestig een uitbreidingsplan op de tekentafel verscheen voor de omgeving van de buurtschap met die naam. In april 1968 hakte het Geldropse college de knoop door en nam de spelling over die het gemeentebestuur van Zesgehuchten in 1858 aan de minister had meegedeeld als de juiste.  (Overigens kunnen gemeentebesturen beschikken over een uitstekend hulpmiddel bij straatnaamgeving in de vorm van het handboek Benoemen, nummeren en begrenzen, uitgegeven door de Vereniging van Nederlandse gemeenten -Den Haag, 2002-. De gemeente Geldrop heeft zijn Verordening straatnaamgeving ook op dit handboek gebaseerd.) 

Bronzenwei

De vorige aflevering sloot ik af bij de westelijk gelegen woonomgeving van Bronzenwei. De oorsprong van deze naam dateert van de tijd dat grote stukken grond van de boeren aangekocht werden door onder anderen de baron Van Tuyll van Serooskerken. In de volksmond kreeg een omvangrijk perceel begrensd door de Eindhovenseweg in het noorden en de Rielsedijk in het zuiden de naam de baron z’n wei. Ook deze naam bleef doorklinken in de verbastering Bronzenwei. Vervolgens werd er na 1985 tussen Papenvoort en de Gijzenrooiseweg een nieuwe woonwijk ontwikkeld, die weer zijn eigen straatnamen vergde.  De straatnamen hier zijn ontleend aan de agrarische werkzaamheden die daar jarenlang verricht werden. Nog in de jaren vijftig was er bijvoorbeeld sprake van ‘wuivende korenvelden’. De commissie die de naamgeving voorbereidde, richtte zich dan ook op dat agrarische verleden. Zij verzamelde zo een aantal namen die verloren dreigden te gaan en nu levend gehouden worden. Rondom het P.J. Zweegersplein1 komen we zo door Bunderland (akker omringd door struikgewas).                                                 

1 De stichter van de oorspronkelijke Geldropse landbouwmachinefabrieken aan de Nuenenseweg.

Een bunder was een eenheid van grondoppervlakte. Toen in 1816 het metrieke stelsel werd ingevoerd, werd deze eenheid gelijkgesteld met een ha.10.000 m2. Een verwante straatnaam is Morgenland. Hier betekent het niet: land waar de zon opkomt zoals op zich mogelijk zou zijn. Een morgen was ook een oppervlaktemaat circa 80 are weiland of bouwland. Ook een minder bekende naam is Winnensland: dit is land dat bewonnen wordt, dat men ieder jaar omploegt. Land dus dat bebouwd kan worden en opbrengst kan leveren. Deze straatnaam gaat niet op een volwaardig toponiem terug, maar op een soortnaam.2 En dan komen we in Peulland. Dat zou land kunnen zijn voor het verbouwen van peulen. Maar toen de namen in 1987 werden vastgesteld, was er nog sprake van Teulland: open akkerland dat aan de omheinde keukentuin grenst. (Teulen betekent ploegen)  Dergelijke verschrijvingen kunnen gebeuren als bij de verwerking van de besluitvorming een T voor een P aangezien wordt. In dit geval valt er makkelijk overheen te stappen. Vooral ook omdat de systematiek van wijknamen in stand gebleven is: thematische naamgeving per wijk verdient sterke aanbeveling. Immers, dat maakt bepaalde straten makkelijker vindbaar, omdat de namen alle een gemeenschappelijke noemer hebben.  

 

Straatnaamgeving in Geldrop

Deze thematische systematiek zie ik – behoudens enkele recente afwijkingen- als kenmerkend voor de straatnaamgeving in Geldrop. Vrijwel alle wijken hebben een eigen bron voor straatnamen. Dat zijn bijvoorbeeld in het centrum straatnamen die meestal afgeleid zijn van bepaalde gebouwen zoals Molenstraat, Kerkstraat, Hofstraat en Sluisstraat. En zo hebben we in de voorbije
                                                

2 met dank aan Reina Boerrigter van het Meertens Instituut.

 
78 

 

 

 

reeks gewijd aan de straatnaamgeving onze wandeling aan weerszijden van de Kleine Dommel voltooid. We hebben kunnen zien dat veel van de gegeven straatnamen verband houden met de betekenis van dat fraaie riviertje met zijn beekdal voor Geldrop.  

“Het nameloze maakt ons naamloos droef, Omdat wij het bij de naam niet noemen kunnen” 

Begonnen wij deze wandeling met deze twee beroemde versregels van Bertus Aafjes in gedachten, nu kijken we met meer kennis van ons eigen heem om ons heen als we door Geldrop gaan. Waar die naam Geldrop vandaan komt? Jean Coenen noemt in zijn beschrijving van de geschiedenis van Geldrop acht verschillende theorieën. “Het meest aannemelijk lijkt mij de verklaring ‘dorp van Gelre’…De naam Geldrop duikt pas aan het einde van de 13de eeuw op.3 De taalkundige Riemer Reinsma schrijft in zijn boek gewijd aan het ontstaan van aardrijkskundige namen:”Geldrop in 1302 nog Gheldorp; betekenis: ‘onvruchtbare omheinde ruimte’.” Door veel voorkomende klankverwisseling ontstond de huidige naam Geldrop.4
                                                

3 Alles wat hier leeft, spint, twernt of weeft, blz. 13.   4 Riemer  Reinsma: Van hier tot Tokio, blz 152.

  79

 

Ga terug