Straatnamen in Geldrop (7)
Heemkronijk jaar:2008, jaargang:47, nummer:4, pag:75 -77
STRAATNAMEN IN GELDROP (7) Zesgehuchten
door: Nick van Broekhoven
Wat voorafging
Vaak wordt je de vraag gesteld: wat is je adres? Liefst met huisnummer en postcode. Verwonderlijk is dat niet, want het antwoord op deze vraag brengt de mensen thuis, maakt dat de post thuisbezorgd kan worden en hangt dus nauw samen met de bereikbaarheid van mensen en instellingen. Zonder adres kan de post niet bezorgd worden. Adres en straatnaam kunnen mensen vindbaar maken. En dat is een van de belangrijke uitgangspunten en doelstellingen van straatnaamgeving. Over straatnamen in Geldrop c.a. gaat deze reeks, waarin nu de zevende aflevering, gewijd aan Zesgehuchten.
Zesgehuchten, ooit een aparte gemeenschap
Vanuit Geldrop steken we de Eindhovenseweg over naar Zesgehuchten,
76
waar we o.a. via de Papenvoort1 de pastoor van Geldrop volgen zoals hij vroeger de Beekloop moest passeren om van de Geldropse kerk naar een van de zes gehuchten te kunnen komen. De toenmalige gemeente van die naam bestond uit Genoenhuis, Gijzenrooi, Hoog Geldrop, Hout, Hulst en Riel. Verder waren er enkele buurtschappen waarvan we sommige namen nog steeds terugvinden: Papenvoort, ’t Hool, het Zand en de Putten.
Tot 1810 maakte Zesgehuchten bestuurlijk deel uit van de heerlijkheid Heeze, Leende en Zesgehuchten. In het oorspronkelijke gemeentewapen herkennen we nog de drie hoorns zoals deze ook in de wapens van Heeze en Leende voorkomen. In 1921 werd de gemeente bij Geldrop gevoegd. Het westelijk deel van het grondgebied, inclusief de gehuchten Riel en De Putten, werd in 1972 bij Eindhoven gevoegd. Ten westen van de spoorlijn naar Eindhoven treffen we de namen aan van Hoog Geldrop en Genoenhuis, Riel en Gijzenrooi. Hulst en Hout liggen oostelijk van de spoorlijn.
1 van paap en voord of voorde: rooms-katholiek priester resp. doorwaadbare plaats in een riviertje.
Van Hulst via Riel naar Putten
Veel van die oude oorspronkelijke namen zijn ontleend aan de oude bestaande omgeving en ligging, zoals we bv. gezien hebben met Beneden Beekloop, Dommelstraat en Hofstraat. Zo verwijzen Hulsterbroek, Putten (bij Riel) en Zegge (Gijzenrooise Zegge) naar de moerassige grond van weleer. Hulst zelf heeft zijn naam te danken aan de daar groeiende heester. Aan andere nog bestaande namen van de gehuchten kunnen we iets aflezen over hun oorsprong. Riel is afgeleid van Rielle of Rietlo. Lo betekent een open plek in het bos, een bosperceel. In de naam Gijzenrooi herkennen we het laatste woord: rooi, afgeleid van rooien in de betekenis van ontginnen. Het eerste woorddeel kan wijzen op de eigennaam Gijs of Gijsen om wiens grond het ging. De schrijfwijze van deze naam bracht zoveel verwarring teweeg, dat het college in 1968 besloot tot uniformiteit: Gijzenrooi, omdat uit archiefonderzoek bleek, dat het gemeentebestuur van Zesgehuchten in 1858 aan de minister meegedeeld had dat dit de juiste schrijfwijze moest zijn.
77
De relatie tussen ’t Hout en bos lijkt me duidelijk. De mensen op Hoog Geldrop2 woonden hoog genoeg om geen last te hebben van water, mede dank zij de Beekloop. Deze beek is een tijd geleden verlegd en stroomt nu parallel aan de Gijzenrooiseweg. In zijn lange bestaan was deze beek ook nog de bron van de naam Beekweide, het huizencomplex dat na 1956 tot stand kwam en waar graven, hertogen, paladijnen en andere hoogwaardigheidsbekleders een straatnaam voor hun rekening namen. Deze beekweide is overigens niet altijd zo goed bereikbaar geweest; de naam Diepe Vaart doet vermoeden dat hier ooit een modderige landweg geweest is. Wat verderop bevindt zich de Rielsedijk. Ook hier valt uit de naam af te leiden, dat het oorspronkelijke pad dat van Riel via de moerassige Rielse heide naar de kerk liep, opgehoogd werd, zodat de mensen met droge voeten hun bestemming konden bereiken. Het ligt dan voor de hand, dat zo’n pad de naam van Rielsedijk krijgt.
Genoenhuis
We bevinden ons dan in de directe omgeving van Genoenhuis. Deze naam is wel verklaard vanuit zijn Middelnederlandse oorsprong: geen nieuwenhuys. Wat hiervan ook zij, het plan Genoenhuis dat in de jaren zeventig hier ontwikkeld werd, kreeg wat zijn naamgeving betreft concurrentie. Het plan was zo omvangrijk dat er wel zestig onderling samenhangende straatnamen gevonden moeten worden. Door de rijkgeschakeerde straatnaamgeving was er uiteindelijk in toenemende mate sprake van Tolkienwijk. De daar gegeven straatnamen werden ontleend aan de rijke bron van het literaire werk van de Engelse schrijver Tolkien, in het bijzonder aan het boek dat in het Nederlands vertaald werd onder de titel In de ban van de Ring, en dat in 1999 uitgeroepen werd tot Boek van het Millennium doorAmazon.com
2 Ik kwam een aantekening tegen waarin stond dat Hoog Geldrop ouder zou zijn dan de naam Geldrop; de naam Geldrop zou dan afgeleid kunnen zijn van Hoog Geldrop. Maar hiervan vind ik nergens bevestiging.
Bronzenwei
Komende van de Papenvoort passeerden we de westelijk gelegen woonomgeving van Bronzenwei. De oorsprong van deze naam dateert van de tijd dat grote stukken grond van de boeren aangekocht werden door o.a. de baron Van Tuyll van Serooskerken. In de volksmond kreeg een omvangrijk perceel begrensd door de Eindhovenseweg in het noorden en de Rielsedijk in het zuiden de naam de baron z’n wei. Ook deze naam bleef doorklinken in de verbastering Bronzenwei en vervolgens werd er tussen Papenvoort en de Gijzenrooiseweg een nieuwe woonwijk ontwikkeld, die weer zijn eigen straatnamen vergde. In een afrondend artikel over de Geldropse straatnaamgeving kom ik daarop terug.