De boom, die naar de hemel wijst
Heemkronijk jaar:2008, jaargang:47, nummer:4, pag:73 -75
DE BOOM DIE NAAR DE HEMEL WIJST
door: Piet Brock
Je zult zeggen, bovenstaande titel lezend, “dat doen toch alle bomen? Alle bomen wijzen met hun top naar
boven”. Dat is waar, maar één boom in onze gemeente wijst niet alleen met zijn top naar de hemel, hij verwijst
ook naar de hemel met zijn hele habitus en wel symbolisch. Het is de oude linde op het Kaetsveld in Leenderstrijp.
Een Hollandse linde
De linde op het Kaetsveld is een eeuwenoude Hollandse linde. Zijn leeftijd nu wordt geschat op 200 tot 250 jaren. Bij de Hollandse linde groeien de bovenste takken schuin omhoog, terwijl de onderste takken omlaag hangen. De bladeren zijn van boven dofgroen en van onderen wat bleker. Aan de voet van de Hollandse linde kunnen vele knoesten zijn ontwikkeld vol met spruiten. Ook de kroonlinde in Leenderstrijp heeft een krans knoesten rond zijn stam. De Hollandse linde is geliefd als leiboom. Ook deze linde is gesnoeid en wel in drie etages, gekandelaberd zoals dat heet, als een kroonkandelaar en daarom draagt hij ook de naam kroonlinde.
Leonardus van Dijk, een broer van de landmeter Van Dijk en van de latere burgemeester van Leende, Hyacinthus van Dijk, zou deze linde in deze vorm hebben gesnoeid. Leonardus is overleden in 1844 als gevolg van een ongeluk tijdens een jachtpartij. Of de linde daarvoor ook al op een bijzondere manier was gesnoeid vertelt de geschiedenis niet.
Symbolische of mythische betekenis
Etagelinden vindt men hier en daar nog in het land. De etages kunnen een symbool zijn van hemel, aarde en de onderwereld, of van geestelijke stand, wereldlijke stand en burgerij. Ook kan de boom een symbolische afbeelding zijn van de drieëenheid: Vader, Zoon en Heilige Geest. Gezien de vroegere bewoners van Leenderstrijp, waar religie in het dagelijkse leven een belangrijke plaats innam, lijkt mij dat de symboliek van de drieëenheid het meest voor de hand ligt. Als het Kaetsveld het centrum van Leenderstrijp is, dan is de kroonlinde het middelpunt van het Kaetsveld.
De linde stond bij onze voorouders in hoog aanzien, vandaar dat deze boom in veel Brabantse dorpen een dominante plaats kreeg
op het dorpsplein. De waarden van het religieus beleven lag al ver vóór de kerstening verankerd in het volksgeloof. Van de linde was bekend dat hij bescherming gaf tegen toverij en tegen blikseminslag. De destijds alomtegenwoordige “kwade hand” week voor de beschermende kracht van de linde. Onder de linde werd recht gesproken, getrouwd en feest gevierd. De mythische betekenis van de lindeboom, die bij de Germanen was gewijd aan Freya, de godin van de liefde en van de vruchtbaarheid, werd door de kerkelijke instanties gekerstend en daardoor gebonden aan christelijke feesten en gebruiken. Dat de kroonlinde vandaag de dag nog niet al zijn betoverende kracht heeft verloren, bewijst de uitspraak van een jongedame uit Leenderstrijp, die ik aansprak over de boom. Ze zei spontaan: “Wij noemen deze boom altijd de spookboom.” En ze keek er heel geheimzinnig bij en het woord spookboom sprak ze heel langzaam uit.
Toekomst van de kroonlinde
De karakteristieke kroonlinde heeft een lang verleden achter zich en nog een korte toekomst voor zich. In 2001 gaf de boomchirurg al te kennen dat de linde nog tien jaren te leven had. Toen al was de bovenste etage geamputeerd. Gaten in de stam zorgden ervoor dat de boom inregende en dat heeft tot gevolg dat hij versneld van binnenuit wegrotte. Het is nu 2008. De tien jaren heeft hij nog niet gehaald en is nu al ten dode opgeschreven. Als je de foto beziet van de boom van nu, dan steken er nog enkele armzalige takken vertwijfeld de lucht in. De afdeling cultuurtechniek van de gemeente Heeze-Leende heeft geconstateerd dat een agressieve schimmel de houtrot veroorzaakt. Om veiligheidsredenen is de boom ingekort en geknot. Op korte termijn zal kappen zijn noodlot zijn, voordat hij omvalt en daarbij een gevaar zou kunnen zijn voor zijn omgeving. Vanwege de landschappelijke en cultuurhistorische waarden zou het jammer zijn als deze kroonlinde zonder meer voorgoed zou verdwijnen en ook uit onze gezamenlijke herinnering zou worden gewist.
75
Gelukkig heeft Henk van de Loo, opzichter bij de afdeling cultuurtechniek van de gemeente Heeze-Leende, en boomdeskundige Chris van de Wurff in 2005 al een boom geselecteerd om de geamputeerde kroonlinde mettertijd te vervangen. In de gemeentetuin is een twintigjarige inlandse linde (tilia cordata), de winterlinde of ook wel kleinbladige linde genoemd, al enkele malen gesnoeid in de vorm van een kroonlinde. Op bijgaande foto zijn de contouren van een gekandelaberde boom al duidelijk herkenbaar. De boom telt nu nog vijf etages. Er is de mogelijkheid in een later stadium een keuze te maken welke drie etages zich het beste hebben ontwikkeld. De zwakste etages kunnen altijd nog worden gesnoeid. De herplanting moet nog enige tijd wachten. Eerst
moet de oude kroonlinde worden gekapt. Dan moet de grond gezond worden, vrij van de agressieve schimmels. Dat kan enige jaren duren. Een andere oplossing is de huidige besmette bodem verwijderen en nieuwe, gezonde aarde aanbrengen. Dit moeten we overlaten aan de deskundigheid van Henk van de Loo en Chris van de Wurff. Als dan straks de oude kroonlinde op het Kaetsveld is vervangen door deze jonge, vitale boom, dan is de geschiedenis van generaties voorouders opnieuw verbonden met het leven van de mensen van nu. En wie weet blijft deze gesnoeide linde de komende duizend jaren, want zo oud kan een linde worden, als een zinvol natuur- en cultuurelement ons naar de hemel wijzen.