De veldnaam Kortsbruggen in Leende

Heemkronijk jaar:2005, jaargang:44, nummer:3, pag:43 -44

 DE VELDNAAM KORTSBRUGGEN IN LEENDE 

door: Sjaak de Waal 

In iedere gemeente komen wel toponiemen of veldnamen voor die vragen oproepen. Onderzoek naar de herkomst blijkt veelal gecompliceerd, terwijl een verklaring van betekenis en afleiding van dergelijke namen een hachelijke zaak kan zijn. Niet lang geleden stond in de krant te lezen dat het kleine dorp Doodstil in de Groningse gemeente Eemsmond bij een verkiezing als mooiste plaatsnaam van Nederland was aangewezen.1 De betekenis van Doodstil bleek echter niets met de vermeende rust in het genoemde dorpje te maken te hebben. De naam stamt volgens een woordvoerder van de gemeente Eemsmond van de brug (til) aldaar die oorspronkelijk eigendom was van de familie Dode of Doede. Er bestaat overigens nog een andere verklaring voor Doodstil, waar het gewestelijke woord til voor brug eveneens een rol in speelt.  Veel toponiemen of veldnamen geven aanleiding tot misverstand. Zo dankt de bekende Amsterdamse wijk Jordaan zijn naam vermoedelijk niet aan de gelijknamige rivier in het Midden-Oosten, maar aan het Franse woord jardin  tuin. En dat de Bronzenwei, de typische naam van een gebied langs de weg tussen Geldrop en Eindhoven, een verbastering is van de baron z n wei, zal voor velen onbekend zijn.  In Leende bestaat een veldnaam de Kortsbruggen. Daarmee wordt een complex van percelen land bedoeld in het noordoosten van het dorp, ten westen van de Groote Aa en ten zuiden van de Oostrikkerdijk. De naam komt voor op de oudste kadastrale kaart van Leende uit 1832 en is daar gespeld als De Korts Bruggen.2 
                                                

1 Dagblad De Telegraaf, dinsdag 3 mei 2005. 
2 De kadastrale kaart van het centrum van Leende uit 1832, met een deel van het desbetreffende gebied, is gemakkelijk te raadplegen in J. Coenen, Leende.

Het boek Lind dè is de sgonste plats uit 1974 bevat een hoofdstuk over veldnamen. Daarin is een alfabetische indeling gemaakt van groepen namen die wat betekenis betreft bij elkaar horen. Het gaat meestal om samenstellingen. De Kortsbruggen staan  vermeld bij de namen onder brug. Wordt van veel van de opgesomde veldnamen een mogelijke verklaring gegeven, van de Kortsbruggen ontbreekt in genoemd hoofdstuk een betekenis of afleiding. Er blijkt wel een variant de Cortbruggen voor te komen in het zogenaamde Nieuw Lant off Set Boeck van Leende uit 1766.3  Een notariële akte uit 1965, waarvan ik een kopie bezit, duidt het gebied aan met de Korsbruggen .4 Al sinds ik het gebied ken, heb ik me afgevraagd wat De Kortsbruggen zou kunnen betekenen. Totdat ik tijdens een archiefonderzoek stuitte op een oude spelling van de naam van dit stuk land. In een transportakte van 31 januari 1521 ten overstaan van de schepenen van Leende is sprake van de overdracht van een perceel land in Leende gelegen in die cortbroken .5 Met deze cortbroken zijn de huidige Kortsbruggen bedoeld. Het woord uit de akte is een samenstelling: cort  voor ons kort en broken voor ons broeken. De o in het                                                                         

Geschiedenis van een dorp met een ondernemende bevolking, Leende 1997, blz. 30. 
3 W. Iven en T. van Gerwen, Lind dè is de sgonste plats. Natuur en landschap van Leende, een Oost-Brabants dorp, Leende 1974, blz. 31-51. Zie voor De Kortsbruggen blz. 39-40; voor de vermelding van het Nieuw Lant off Set Boeck van Leende blz. 31 en 36 (onder). 
4 Akte van notaris J.G. van der Pas, Eindhoven, 12-101965, dagregister deel 229, nummer 2107. Mijn ouders (van Sj. de W.) bezaten land in de Kortsbruggen. 
5 Regionaal Historisch Centrum Eindhoven te Eindhoven. Archieven van de schepenbank Heeze, Leende en Zesgehuchten, 1400-1810, inventarisnummer 1614 (31 januari 1521). 
 44