De St Jobskapel van Heeze

Heemkronijk jaar:1972, jaargang:11, nummer:1 + 2, blz.10 -13

DE ST.-JOBSKAPEL VAN HEEZE

door: J. Aerts

Op 2 augustus 1962 is in aanwezigheid van honderd heemkundigen uit heel Brabant, op de Ven in Heeze het St.-Jobsklokje ingeluid. Aan pastoor H-. Beex (toen voorzitter van Brabants Heem) viel de eer te beurt het klokje te mogen "inluiden". Hij werd daarin gevolgd door alle heemkundigen die bij gelegenheid van het XIVe werkkamp van Brabants Heem in Heeze en omgeving te gast waren. Het klokje van de Fa. Eysbouts uit Asten was geplaatst in de buurt van de plek, waar volgens de overlevering de St.-Jobskapel van Heeze gestaan heeft, en waar nog pas in 1960 de z.g. "St.-Jobsboom“ omgehakt was. De heemkundekring heeft toen nog onderzocht of er misschien een nieuwe boom geplant kon worden. Maar dat bleek toen niet mogelijk.

In december 1962 zijn daar ter plaatse door de heer Van Horrik van de geologische dienst, proefboringen verricht. Het resultaat was niet groot; men kon slechts vaststellen, dat de grond voor andere dan landbouwdoeleinden moest zijn gebruikt. In maart 1963 slaagde de heer Van Horrik er in om de vermoedelijke plaats van de oude St.-Jobskapel vast te stellen. (1)

Op grond van een nieuwe aanwijzing moeten we er sterk aan twijfelen of bedoelde plaats wel de juiste is. Van deskundige zijde is er op gewezen, dat het onderzoek naar de St.-Jobskapel beter op een andere plaats kan worden gehouden. Thans wordt nagegaan of een dergelijk onderzoek mogelijk is. Op grond van de gegevens die ons nu ter beschikking staan, zal het niet mogelijk zijn daar een klokje te plaatsen.

Zoals wellicht bekend is, werd het in 1962 geplaatste klokje door ruilverkaveling-werkzaamheden verwijderd. De verrotte palen van het klokje waren er oorzaak van dat het tot dusver nog was herplaatst. Enige tijd geleden hebben B. en W. van Heeze opdracht gegeven tot het vervaardigen van een nieuwe klokkestoel. De dienst gemeentewerken van Heeze heeft getoond ook op dit gebied voor geen kleintje vervaard te zijn. Het werd een prachtige massief eiken klokkegalg met gepotdekselde overkapping, die het minstens een eeuw kan uithouden. Men is zich daar van bewust geweest, want de datum waarop het gevaarte gereed kwam "21—3-1972", is met forse letters in het harde hout gegrift. Nu de ruilverkavelingswerkzaamheden gereed zijn en de landbouwweg tussen de Ven in Heeze en Boschhoven in Leende is verhard, is besloten om het nieuwe klokje aan de linkerzijde van deze weg te plaatsen. Het is toch vrijwel zeker, dat de bedevaartskapel  van St.-Job in die akkers gestaan heeft. Maar ook uit praktische overwegingen is dat de beste plaats. Men had er al een gewoonte van gemaakt om er de welverdiende middagpauze voor de werkers op het land mee aan te kondigen. Maar in de eerste plaats blijft het klokje toch een herinnering aan de historie van de oude St.-Jobskapel van Heeze.

HISTORIE

De St.-Jobskapel nabij "den Vryessen acker" werd blijkens een akte van 24 maart 1628 ook St.-Jobskapel geheten. (2)   Philips baron van Leefdael vermeldt in zijn beschrijving van de Meierij van 's Hertogenbosch (1645): "Item is omtrent de kerkck  gheleegen eene Capelle van St.Jop daer vele bevarte gheschieden pour la galle ou gravelle“. (3)   In 1654 is de kapel afgebroken en met het materiaal er van een predikantswoning gebouwd. Waarschijnlijk betreft het dezelfde pastorie als die waar in I765 ds. C. Groen van Prinsterer woonde.(4)   Het klokje van de kapel werd overgebracht naar bet kasteel "waar men de Domestieken mede bij elkanderen roept om te eten'.'(5).  Terwijl, volgens Van der Aa het klokje ook werd gebruikt als brandklok. (6) 

De kapel werd dan wel gesloopt, maar Heeze bleef een bedevaartsoord van St.-Job. Enkele decennia geleden werd hier nog een bedevaartsprentje ter ere van de H. man Job herdrukt. (7) Het mooie 16e eeuwse St.-Jobsbeeld dat de kerk van Heeze nog bezit is vermoedelijk nog afkomstig uit de St.-Jobskapel.  (8) In de waterstaatskerk van Heeze(1833-1933)  was nog een St.-Jobsaltaar. (9)

Het Leendse St.-Jacob- en St.-Annagilde kan bij de brand van het gildecafé op 8 mei 1927 alleen de kapiteinsstok van "St.Job" redden. (10)

Wij zouden graag eens vernemen of deze kapiteinspiek bewaard is gebleven, of dat een van de gildebroeders de stok nog kan beschrijven.

Immers de St.Jobsstok speelt bij de bedevaarten naar St. Job ook een Rol.(11) Misschien bestaat er enig verband tussen het St.-Jacob- en St.-Annagilde en de St.-Jobskapel die zoals we zagen ook St. Jacobs kapel genoemd werd.

St.Job wordt in Heeze vereerd op 10 mei of de daarop volgende zondag. Bij de verantwoording van giften voor de Pius X-kerk (12) komt de volgende vermelding voor: "Uit Heeze, ter ere van de heilige man Job, dat hij mij van mijn zweren heeft genezen. En dat Pius X me verder mag helpen f. 3,--." In 1955 is St.-Jobsdag met meer dan gewone aandacht gevierd. Er verscheen een advertentie in "Oost-Brabant" waarin werd aangekondigd, dat de viering dat jaar op zondag 15 mei zou plaatsvinden. De H. Missen waren om 6, 7, 8, 9.15 en 10.30 uur en om 2.30 uur het lof. De predikaties werden gehouden daar pater Dominicus de Jong OCR van de Achelse Kluis. Volgens enkele publikaties zonder auteursnaam en bronvermeldingen (13), zou het klokje van de oude kapel met opschrift "Job, ora pro nobis“ (Job, bid voor ons) en het jaartal "1467" hebben gedragen.