Roelof Verbraecken uit Leende.
Heemkronijk jaar:1966, jaargang:5, nummer:6, blz.72 -74
ROELOF VERBRAECKEN UIT LEENDE
door: L.G. van Dijck o.s.a.
Vanuit Heeze-Leende en Geldrop zijn velen in de loop der eeuwen naar Eindhoven getrokken. Zo komt de naam Verbraecken, een typische naam voor Heeze en Leende, veel in de archieven te Eindhoven voor. Uit de werken van Houben en Smits was reeds lang bekend, dat een van deze Verbraecken, nl. Roelof, een "ketters" persoon was. Bij nader onderzoek bleek deze Eindhovenaar eveneens uit Leende afkomstig te zijn.
Roelof Verbraecken was de zoon van Jacob uit Leende (Eindhoven) R 37, f.313, 11-6-1613).
Hij was gehuwd met Anneke, de dochter van Jan Tybosch en van Anna Bierens (R 32, f.2O, 12-5-1585). Of zijn vader dezelfde is als Jacob Aerts Verbraecken uit Asten (te Eindhoven vermeld op 17-1-1570, R37, f.277) en wiens vader weer zou kunnen zijn Aert Verbraecken, gehuwd met Anne Reym Dircxdr., vermeld te Eindhoven op 20-4-1553 (R 30, f.234) was in de archieven te Eindhoven niet na te gaan.
Wanneer Roelof of Roelant naar Eindhoven is verhuisd is niet nauwkeurig na te gaan. Hij woonde waarschijnlijk nog te Leende op 20-1-1598 (R 33, f.68, 20-1-1598), terwijl hij in 1606 te Eindhoven vermeld wordt (R 83, f. 88, 17-4-1606). Als valkenier zal hij veelvuldig in kontakt gekomen zijn met de protestantse opvattingen in de duitse gebieden, waar valkeniers uit Valkenswaard, Heeze en Leende geen onbekenden waren. Zo is het niet te verwonderen dat Jacob Franssen van Lieshout, pastoor te Eindhoven, samen met Mathias Gerardi kapitteldeken, Peter Rythoven secretaris en Willem Fransse van Vlodrop en Peter Nicolaaszoon, schepenen van Eindhoven, een onderzoek instellen in het huis van Roelof en aldaar enkele ketterse boeken aantreffen. Deze boeken waren de volgende: "Postille ofte Predicatien over alle die Evangelische texten, die men op elcken Sondach gewoen is te verclaeren, suyverlyck ende treffelyck nae den gront der H.Schriftueren gedaen duetr den eerwerdigen ende welgeleerden M. Jodocum Nahumium van Suntheym, wylen professeur in de vermaerde schole te Herborn ende getrouwen kerckdienaer aldaer, ende nae synen doot in 't licht gebracht deur den godsaligen Artum Vigelium, kerckendienaer tot Rodheym in Wetteravien (= Wetterau in Hessen), ende nu onlanx uyt het Latyn getrouwelyck overgeseth ten dienste ende nutticheyt van alle liefhebberen der waerheyt deur Carolum Agricolam, leeraer der gemeynte Christi tot Rynsburgh".
Dit boekje was uitgekomen bij Jan Paedts Jacobssen te Leiden in 1605. Het was in rood leer ingebonden met twee slotjes erop. Erbij ingebonden was nog het volgende boek: "Predicatien over dat heylige lyden onses Heeren Jesu Christi, uyt de corte ende sommarische ontworpingen des welgeleerden Jodoci Nahumi saliger gedachten, seer getrouwen herders der gemeynte Christi tot Hanouw (= Hanna in Hessen-Nassau) byeen in grooter nersticheyt vergadert ende onlanx in ‘t licht gebracht deur den arbeyt van den geleerden Arto Vigelio, kerckendienaer tot Rodheym in Wetteravien, ende nu ten dienste ende stichtinge van de Nederlantsche gemeynten uyt het Latyn in de Nederduytsche tale getrouwelyck overgeseth deur Car. Agricolam, leeraer tot Rynsburgh", eveneens in 1605 bij Paedts verschenen. De ketterijen die er onder meer in vermeld stonden waren, "Autaren in ‘t Pausdom veroorsaecken affgoderye" en "Paus verdruckt de waerheyt, Petrus is nyet den steen ende gront der Kercke" etc. . . !
Het boek werd dan ook in beslag genomen, verscheurd en verbrand!
-Zie Eindhoven R 60, 11-3-1611, Bossche Bijdragen 23, p.178, Houben, Geschiedenis van Eindhoven I p.313; Smits, Beknopte Geschiedenis van Eindhoven, I, p.123. - .
Toch bleef Roelof de andere religie toegedaan, wat is op te maken uit de huwelijken van zijn kinderen met niet katholieken, en uit het feit dat dominee Johannes van der Hagen uit Eindhoven als voogd fungeert over diens kinderen. Na de dood van Roelof en Anneke Tybosch, treden de volgende kinderen van hen op:
1) Tobias, die op 16-7-1640 te Arendonk woont (R 43, f. 24v)
2) Anneke, gehuwd met Hans Toelen (de naam Hans is in die tijd in Brabant vrij zeldzaam en duidt meestal op Duitse oorsprong).
3) Engelken, gehuwd met de Eindhovense schepen Philips Moll. Het wapen van Philips stelt een staande vogel voor (een valk?) en komt twee maal authentiek voor in Eindhoven (R 142, 3-10-1664) en (R 414, 4-10-1659). Uit dit huwelijk waren de volgende kinderen:
a) Johanna, gehuwd met Lambert van Stockum
b) Elisabeth, gehuwd met Robert Hall (een Engelsman?)
c) Willemyna, gehuwd met Jean Germain, wijnhandelaar te ‘s-Gravenhage (een Fransman?).
d) Maria
Zie over hen: R47, f.144, 9-6-1660; f. 344, 29-6-1663, R48, f.36, 30-5-1664; R52, f.21v, 31-7-1674, R124, f,-, 25-7-1674.
4) Jenneke, gehuwd met Lenaert Strybosch
5) Mayken, gehuwd met Joris de Coster, wier dochter Sara de Coster huwde met Lenaert Ansems (R 43, f.165, 13-12-1641).
6) Martinus, in 1640 woonachtig te Hamburg.
Deze tak Verbraecken heeft zich dus niet lang te Eindhoven gevestigd, althans niet in de manlijke lijn. Integendeel, de kleinkinderen van de Leendenaar Roelof Verbraecken zijn woonachtig te België en Duitsland, waarschijnlijk gelieerd met Engelsen en Fransen!
De gegevens van vele andere Verbraeckens te Eindhoven zal ik gaarne voor belangstellenden beschikbaar stellen.
Tot slot nog wijs ik op één belangrijke akte betreffende dit geslacht: In Heeze-Leende R 75, 10-9-1558 komt een uitgebreid testament voor van Wouter Verbraecken uit Leende: Hij testeert en legateert aan Joost Verbraecken priester, aan Peterken, Mathijs en Marten, kinderen van Jan Verbraecken; aan zijn neef Wouter Henricks Verbraecken, aan zijn zuster Margriet, aan zijn nicht Henricxken Verbraecken en aan Anna Wouters Verbraecken.
Sommige van deze personen komen ook voor in Eindhoven R 30, f.5, anno 1548; R 30, f.84, 26-3-1550, en R 29 (II), f.70, 17-2-1541.
Culemborg